12 december 1874
Brief van Multatuli aan G.L. Funke. Dubbel en half enkel velletje postpapier. Geheel beschreven. (M.M.)
De notitie bovenaan is een opmerking van Funke voor de drukker aan wie hij Multatuli's brief toezond.
De tekst van acht regels schrift vóor het woord Vervalt, hieronder tussen haakjes gedrukt is in de autograaf doorgeschrapt.
A: Laat svp eens 't onderstaand
aan Uw knappen zetter lezen. f.
Wbaden 12 Decr 74
Waarde funke, mooi verdrietig zend ik u hierby de revisie van dat Voorwoord terug. Ge zult zien dat ik de Drukkery 'n standje maak, en weer revisie vraag, maar dat later herriep - ik weet niet meer hoe ik er mee aan moet! Dat de boel nu niet goed staat, is zeker, 't Wordt 'n warboel. De verregaande slordigheid der Drukkery (in dit geval, anders mag ik niet klagen) blykt ook uit de vele fouten in de zoo duidelyk geschreven noot op blz 11 (XI?) 't Helpt wat of ik zoo-iets lettertje voor lettertje schryf, als ze toch maar wat neerkletsen, luk-raak! Juist dit maakt dat ik zoo dikwyls revisie vraag. Ik kan er niet op rekenen dat de eerste korrektie gevolgd wordt.
Wat nu de inrichting van dat Voorwoord aangaat, het arrangement (iets waarvan veel afhangt, en dat tot het vak der typografie behoort, ik moest het van de Drukkers leeren!) nu, die Inrichting is slecht. Myn eerste korrektie was om te zien hoe 't uitkwam, hoe 't staan zou?
't Best zal zyn dat ik 't nu aan U overlaat. Maar meen niet dat 'n tekst, eens goed, altyd goed, is. Om 't verzetten van één regel of woord moet men op-nieuw alles nazien. (Zie byv. bundel VII, 174 't laatste woord der blz.)-
In m'n voorlaatsten verzocht ik U te beslissen over de lettersoort van sommige fragmenten, maar ik had gedacht dat ge ál het uit de andere uitgaaf overgenomene óf groot óf klein zoudt maken, en den nu gegeven nieuwen tekst cursief. (Dit laatste is geschied.) Het overgenomene echter is van tweeerlei druk. Dat zal nu maar zoo moeten blyven, maar goed staat het niet.-
Dat die personenlyst daar niet hoort spreekt vanzelf (waarom dat dan daar te zetten? maar de vraag is of 't cursief begin:
Om redenen &c
niet op 'n verso staan moet, en dan
Voorbericht b.d.E.U
op den recto daartegenover?
(Als dit geschiedt, gelyk ik verzocht in de eerste proef, weet ik niet hoe 't slot uitkomt, en of dit misschien door wyder zetten van interlignes op recto moet gebracht worden? Nu is dit zoo, maar als 't begin een blz. teruggaat, niet meer.)
Vervalt. Door in de proef aangegeven veranderingen zal 't slot op recto komen, al begint men op V.
Het is zeer vermoeiend dit alles schriftelyk te overleggen, en 't zou vlot gaan als de Drukkery begon met te doen wat ik verzoek. De manier waarop ze nu in plaats van de in de eerste proef verzochte verschikking, daar op blz IV 't personenlystje gaat zetten, heeft veel van voor mal houden. Zie m'n proef (de eerste) ik vraag U of ik daarin duidelyk was of niét. Is er aan zoo'n drukkery geen meesterknecht? Deze vraag geldt ook 't nootje op blz 11. (XI?) Beschik gy nu svp. over 't vervolg der zaak. Heel graag wil ik 't weerzien, maar dat eeuwige heen en weer zenden!
Hartelyk gegroet
tt
DD
Nog geen revisie vel 7, Havelaar!
Och, zoo verdrietig!
Daar ontv. ik Uw brief van 10. Dank. Alles wat ge over die beste nobele M.K. schryft is de zuivere waarheid, helaas! Ik gaf er veel voor als ik u in gemoede mocht tegenspreken! Och, 't is zoo jammer dat ze die lawaai-methode gekozen heeft! Ze begrypt hoe graag ik party voor haar trok, maar ik mag niet liegen. Dan zou ook alles wat ik zei, duidelyk blyk dragen van geknoei. Ik zit uittezien naar 'n manier om haar te helpen, maar tot nog toe moet ik al te vaak haar aanvallers gelyk geven (behalve als ze zooals Huet en V. Vloten in 't gemeene vallen, en haar uitschelden voor ‘brutale meid.’ Zy is zacht, en komt door overspanning op 'n terrein dat juist het hare niet is. Vandaar dan ook de verregaande onhandigheid van haar ruwheid. Ze is niet thuis in haar eigen - by vergissing gekozen! - methode. Haar hart is 'n juweel! Och, 't is zoo jammer! Als je je den inhoud van je brief herinnert, denk dan maar dat ik alles met je eens ben, ook ten aanzien van 't niet-opvoeren van Vorstenschool. Liever niet dan met de saus van zóó'n lawaai! Vorstenschool moet juist eenvoudig geproduceerd worden, 't omgekeerde van spectakel. Juist de laatste acte, 't allerlaatste brok dat toonlooze, dat stille moet effekt maken. Goed gespeeld zál dat, maar met humbug wordt dát en 't heele stuk bedorven. M'n blyspel aan U geven, carte blanche, ja!!!
nadere informatie
met tekst over o.a. Voorbericht bij Vorstenschool