22 november 1873
Brief van Multatuli aan G.L. Funke. Drie enkele velletjes postpapier, dubbel gevouwen en tot en met bladzijde 11 beschreven. (M.M.)
Het laatste velletje is eerder bedoeld geweest voor een brief aan Vosmaer; de vijf regels die er staan (hieronder tussen haakjes gedrukt), zijn met inkt doorgehaald; de notitie daaronder is in blauw potlood.
Wbaden 22 Novr 1873
Waarde funke!
Ik neem ½ velletje om weinig te schryven. want ik heb 't druk. - Hierby Los & Vast. Ik hoop dat het niet vuil aankomt.-
Dank voor Kaartje van den Haag, dat ik eerst niet gezien had.-
Over Vosmaer's boekje had ik my vergist. Er blykt dat het iets anders is. Dat ik u er over schreef was om te voorkomen dat zekere passage in m'n kopie door u beschouwd werd als geschreven te zyn na 't lezen van de annonce. Zie, dan ware 't 'n leugen geweest dat ik op den zooveelsten zooveel vellen gereed had. Dit nu is een van de vreesselyke gevolgen van den laster, kerel! Ja, 't is droevig! Vroeger zou ik aan zooiets nooit gedacht hebben. Maar sedert m'n ervaringen in Holland ben ik telkens bang dat men my zal wantrouwen. Vandaar wat ge onlangs myn ‘te-ver gedreven nauwkeurigheid’ noemdet. Ik ben altyd bevreesd dat &c. Is 't niet treurig? Ik vaar in die kopie uit tegen opgelapte of ánders-vertelde sprookjes om oude te vervangen. Als ik dat geschreven had ná 't vernemen dat V. iets dergelyks uit het Eng. vertaald had, zou ik U bedrogen hebben met kopie. Zulke dingen worden my 'n cauchemar. 't Is jammer dat men myn gemoed zoo bedorven heeft. Oppervlakkig oordeelend zoudt ge kunnen zeggen: qui s'excuse s'accuse. Oppervlakkig. Want inderdaad excuseer ik my alleen dáárom, wyl ik er aan gewoon ben geraakt geaccuseerd te worden.
Een voorbeeldje nog: Ik schreef op vel 22 ‘dat ik het niet hoefde terug te zien.’ Nu, 's nachts kwam my in de gedachte: ‘als f. maar niet denkt dat ik my moeite sparen wil!’ (Ik deed het om 't getreuzel intehalen) Nu weet ik wel dat ge dit niet denken zult, maar telkens heb ik zulke ziekelyke indrukken. Dit was vroeger zoo niet!-
Dezer dagen was M. Anderson in Holland. Er blykt dat v. Plettenberg haar gezien had. Hy heeft haar opgezocht, en de boodschap meegegeven: dat hy my zoo gaarne schryven wou. Of dit mocht?’ Zoo luidde het. Na eenig beraad, heb ik ‘ja’ gezegd, doch nog niets vernomen.-
Spoorkaartjes? Ik heb van eenige Gouvernementen (Italie, Engeland, Amerika en 'n paar duitsche van lager soort) 'n antwoord dat my terzyner-tyd dienen kan tot acte. Dit was dan ook myn eenig doel. Overigens vernam ik niets. Doch als 't wordt ingevoerd, gelyk te veronderstellen is na 't gewone broeien, kan ik bewyzen de voorsteller geweest te zyn.-
Over Amerikaansche (en dergelyke fonds-) zaken! Zeker, wat graag! Maar de vloek is dat ik werk voor m'n onderhoud! Zoo-iets zou juist m'n lust zyn met puntjes op de i's. Maar... voor 5, 6 vel kopie heb ik 2, 3 maanden studie noodig! En die studie betaalt Holland niet! Zoo is er meer dat ik graag behandelen wou. Over taal heb ik veel nieuws. Gy moet rekenen op uw debiet en dat zou pover zyn. O, dat is zoo jammer. In frankryk heeft 'n schryver van eenigen naam na 't leveren van 'n stuk of bundel, 'n langen tyd om zich te receuilleeren. Ik moet elken dag voortleveren. Dit kunt gy niet helpen. 't Is de vloek van 'n klein land. Ik mág me geen tyd gunnen tot het verzamelen van m'n gedachten, en ben genoodzaakt slecht te werken! (Vel 22 is slecht geschreven! Is 't niet jammer?)
Ik blyf er by dat de verandering van Haesebroeks naam my spyt. Hy is de Jonathan van Beets en leverde my 'n voorbeeld van zekere zeer ónkuische piëtistery. Dat hy uit de mode is, kan waar zyn. Doch juist daaruit had ik willen betoogen op welken bodem de litteratuurzeden van vandaag gegroeid zyn. Ook de straatliedjes die (naar ik van Marie A. hoor) infaam zyn. Welnu die zangers hebben minder schuld dan de voorgangers van 30-50.-
Ik heb 't zeer druk, maar ben wel en flink. Myn woning is perfect. Na Lebak woonde ik zoo goed niet! Schryfkamer, eetkamertje, slaapkamertje en keukentje. Alles tje maar voldoende. En de straat is veel rustiger dan Schillerplatz. Toch vlak by buiten-wandelingen, en ook van de post niet ver. In een woord, perfect.-
Als ik niet goed werk, ligt het daaraan niet, en M. doet het bovenmenschelyke om myn irritatie (of hoe heet het?) te calmeeren.- Ge kunt (als uw kas het toelaat) gerust f100. zenden. Precies kan ik U niet zeggen hoeveel kopie ik heb. Maar er is genoeg. De oorzaak dat ik 't niet precies zeg is
En ze zegt dat die met 1o loopt tot 9½ vel in bundel VII.
Dit alles loopt tot ruim 11 vel. En ik ontving op bundel VII f440.- Om m' angst (kinderachtig, maar 't is nu eenmaal zoo!) voor wantrouwen wegtenemen wou ik U m'n zoodje zenden. Maar dit wacht op 'n kleine verandering in een der blaadjes die by U zyn. Bundel VI breekt twee vel vroeger af dan ik meende. Als dát gewyzigd is, stuur ik U den heelen rommel. t' Is me net als 'n misdaad altyd door geld te vragen en niets te zenden-
Hartelyk gegroet
tt
DD
Ik hoor zeggen (nam. aan U) ‘pas op, u bent al dat geld kwyt!’ O dat is zoo treurig! t Is 'n tic van my geworden! Hier hadden verleden jaar drie adelyke dames in winkels gestolen. Zou je wel gelooven dat ik angstig ben in 'n winkel te gaan? Nog altyd wantrouw ik anderen niet, maar altyd meen ik dat men my wantrouwt. Gy hebt er my geen reden toe gegeven!
Tóch drie blaadjes? En ik had nog veel andere dingen te zeggen.
(vraag stelde, wie de opengelaten ruimte zou honoreeren, als ik die afwyking had weggelaten? Het is zeer dom van Holland, dat men my niet tot werken in-staat stelt. Dit is nu eenmaal zoo. Maar dan nog te hooren dat ikzelf verplicht ben my te doemen tot gebrek, door)
Uit 'n brief aan Vosmaer Komiek dat het juist iets behandelt waarover ik ook aan U schryf toch is 't zonder intentie.