18 maart 1873
Brief van Multatuli aan G.L. Funke. Dubbel en enkel velletje postpapier, tot het midden van blz. 6 beschreven. (M.M.)
v. Beers: Jan van Beers (1821-1888), leraar, succesrijk dichter, en éen van de liberale voormannen van de Vlaamse Beweging.
Borret: Theodorus Josephus Hubertus Borret (1812-1890) studeerde theologie te Rome, was sinds 1854 pastoor te Vogelesang. Hij publiceerde voornamelijk in De Katholiek, mede door hem in 1842 opgericht.
Teisterbant: adellijke familie waartoe Bilderdijk zichzelf rekende.
de neven: blijspel (1837) van P.T. Helvetius van den Bergh (1799-1873).
Wbaden 18 Maart 73
Waarde funke! Dank voor Aflg 1. en voor de ‘Roomsche’ Bloemlezing. Juist: ‘Kapel’ en ‘Bandjir’. Hoe toevallig dat de Venlosche drukkery en correctie juist dezelfde drukfouten maken die men in de Bloemlezing van van Beers vindt!
Zie hier dus 'n manier om een boek in de wereld te zenden. Men koopt 3, 4 bloemlezingen, en maakt daarmee 'n 4e of 5e. Heel hard werken hoeft zoo'n verzamelaar niet!
Toch moet ik erkennen dat de specifiek-Roomsche stukken soms goed zyn. byv. die van Borret. Binnen 25 jaar zal 't katholicisme de protestanten kloppen. Ze schynen kunstzin te scheppen uit hun gothisch geloof. De protestanten, en vooral de moderne, zyn of worden dor. 't Sprak vanzelf dat Vondel katholiek was.-
Dank voor uwe regeling van pres. Exempl. Ja Huisman is (gelukkig!) overleden. Heel goed dat ge niet aan Buys zondt. Mocht hy brutaal genoeg zyn er om te vragen, wees dan zoo goed te zeggen dat ik 't u niet verzocht heb.-
Ja, ook de zwygende of my uitscheldende Tydschriften en couranten kunnen wy best overslaan.-
Aaltje begint te seuren. Dit was te voorzien. Haar eerste br. was aardig, maar ze had het daarby moeten laten.-
Dat het Gelukssprookje al gedrukt was is 'n klein tegenspoedje waarin men zich schikken moet. Is er mogelykheid die Utrechtsche couranten te krygen? Mimi en ook ikzelf zou gaarne eens die andere vertaling zien. Ik kan voor de hare maar gedeeltelyk instaan. Ze heeft my voorgelezen, en ik maakte terloops aanmerkingen. Ter-loops, en niet met de voor zoo-iets noodige inspanning, want vertalen is een zeer moeielyk werk. Ik begryp niet hoe byna ieder dat durft aanpakken. Dit moet u vreemd voorkomen, maar 't zou u duidelyk worden als ik u sprak. In dat over 't geheel schoone stukje zyn passages die kant noch wal raken. Dat de gewone lezer met zoo-iets tevreden is, weet ik wel, maar ik kan dikwyls zulke nonsens niet uit de pen krygen. - Juist tegen dat slikken van nonsens is m'n stuk over Bilderdyk gericht. Hém moest ik kiezen omdat-i 'n belhamel was, iemand die ‘school’ heeft gemaakt. En die ‘school’ bestaat nog. Alberd. Thym roemt er op dat hy - en Da Costa! - de kleuren dragen van Teisterbant! En slechts 6 dagen geleden maakt de Veer aan Schaepman 't complimentje dat hy 'n volgeling of navolger of leerling van Bilderdyk is!
En al ware 't ophemelen van B. uit de mode, toch bestaan nog altyd de gevolgen van 't gewoon maken aan leugens en onzin. Wouter's tydgenooten zyn daarmeê gevoed en opgevoed.-
Ja, zend me svp. die brieven van Bilderdyk. Ik had ze op 't lystje gezet der boeken die ik bestellen wilde
Doe er ook svp ‘de Plant’ van Witte by. Maar verzend nog niet. Ik heb 'n heele ceêl bestellingen. 't Wacht er op dat ik 'n beetje vooruit ben.-
Wat heeft ons de Drukkery daar 'n mal figuur doen maken met die γ. 't ding dat ze nu gezet hebben is noch 'n gamma noch 'n andere grieksche letter. (blz 145) 't Staat nu heel mal. Hoe komen ze toch aan zoo'n ding?-
Blyspel? Wel zeker! Ik schreef nog aan van Hall dat ik 't wil. En 't zal wel geschieden. Maar... ik durf niet. De eischen van 'n blyspel zyn naar myn inzien zeer hoog. De neven deugen niet, en ik vrees al de fouten te maken die me daarin hinderen. Ik gis dat de bekwame van den Bergh zelf die fouten afkeurde en verwonderd was dat men hoog liep met z'n stuk. Er bestaan eigenaardige moeielykheden voor 't Hollandsch tooneel. Onze begrippen over conventie zyn styf. En, zonderling, in vertaalde stukken slikken we alles!
Ja, ik wil absoluut 'n blyspel maken, maar laat me m'n tyd kiezen. O, de eischen zyn zoo zwaar. Niets is makkelyker dan grollen. (farce.) Die klip moet vermeden worden. Nu, ik zal er geen verhandeling over schryven. Ik zál 't u leveren, maar geef me tyd.-
Dat stuk van v. Hall zal Vorstenschool goeddoen. Hy komt me zeer scherpzinnig voor en geeft blyk den IV bundel goed gelezen te heb-ben. Er staat in dien bundel veel dat ‘broeien’ moet. Zyn zoo korte recensie is naar myn inzien een modelletje. Hy vermydt alles waarop ik zoo dikwyls aanmerking maakte. Er is nu veel kans dat ook anderen begrypen zullen wat ik bedoel met m'n klachten over kritiek. 't Is waarlyk niet omdat ik geen aanmerkingen verdragen kan, maar ik vorder (als Louise) dat de beoordelaar blyk geeft van inspanning en oefening. ‘Mooi’ of ‘niet-mooi’ vinden, kan elke schooljongen. Dat 's ál te goedkoop!-
Wat voor 'n hollander 't schryven van een blyspel moeielyk maakt (en allen dramatischen arbeid) is dat we geen acteurs hebben. Er zyn veel dingen waarover men met de uitvoerders der rollen zou moeten confereeren. Het creëren van 'n rol is in Holland onbekend. Misschien zou 't uren vorderen voor ik 't met mezelf en den acteur eens was over de manier waarop Louise zeggen moet:
‘en hem bedanken voor die koe, mama!’
De auteur kan 't onzen acteurs niet toevertrouwen dat zy uit zichzelf zoo-iets zullen bestudeeren en in 't gedrukt boek kan men 't niet voorzeggen.
Zal één onzer tooneelspelers inzien dat in Vorstenschool de Koningin-Moeder zoo'n zware rol heeft? Ik gis neen!
Zulke dingen nu komen in 't blyspel nog veel meer voor. Om (in druk) begrepen te worden door onze acteurs moet men grover zyn dan de eisch is. Zy hebben de opleiding niet om fyner nuances te begrypen. In Frankryk maken de vertooners iets uit niemendal. Vandaar dan ook dat de meeste fransche stukken 't lezen niet waard zyn, zelfs de zoo hoog geprezene van Molière.
Enfin, toch zal ik probeeren! Maar zéker zal 't weer tot geen enkele school behooren, ook niet tot de antieke. Het hollandsch kamerleven is al 'n bezwaar! En ons: gy! En: ‘mejufvrouw.’ O, 't is zoo moeielyk. Er ligt in onze onärtistieke burgerlykheid een bezwaar. En als we de styfheid overwinnen, schynt het op de klank af terstond in 't gemeene te vallen. Dit is wel slechts schyn, maar die schyn hindert. Eergister zag ik voor 't venster van 'n lithograaf adreskaartjes uitgestald. Daar lagen 'n paar echtelieden met adelyken titel, von X. En daarnaast: Käthchen von X. (de dochter.) Hoe zou 'n hollandsch adreskaartje er uitzien (let wel: met 'n deftigheid verkondigende familienaam) ‘Kaatje van zóó of zóó?-
We zouden Göthe's Gretchen zelfs niet als Grietje kunnen slikken. We zyn dus gedwongen tot de keus om of onhollandsch te zyn, of styf.
En, dit vooroordeel (of wat is het) heerscht niet alleen in klankzaken, maar ook in de geschetste toestanden. 't Zal me al moeielyk genoeg zyn om Femke (mits wáár blyvende) te poëtiseeren, d.i. artistiek-wáár aannemelyk te maken, presentabel.
De schuld hiervan ligt alweer in de leugen waaraan de schryvers 't publiek gewend hebben. 't Oordeel en de smaak zyn verdraaid door die kerels. De grond was luiheid. Zoo'n Bilderdyk kon makkelyker wat verzen lymen, dan zich jaren te oefenen tot het schryven van één waar woord. Als ik verkoos zóó te schryven, kondt ge met f5 pr vel volstaan. finantieel zou ik er winst by hebben.-
Wees hartelyk gegroet
tt
DD
Maak de Drukkery 'n standje over die malle letter. En laat ze eens zeggen voor welk teeken dat ding geboekt staat? 't Is geloof ik 'n merk uit den dierenriem. Ook lykt het op 'n arabische h. Maar dat is 't toch ook niet. Grieksch is 't ding niet. Gut, zoo mal.