5 juli 1872
Brief van Multatuli aan G.F. Funke. Dubbel en enkel velletje postpapier, tot het midden van blz. 5 beschreven. (M.M.)
De tussen haakjes gedrukte alinea over wandelingen is in het origineel doorgestreept.
Wbaden 5 Juli 72
Waarde heer Funke, Ziehier 't Voorberichtje voor den nieuwen druk. Ik talmde er mee, gelyk met byna alles dezer dagen, omdat ik sukkel met - impotentie. Hoe nietig dat dingetje, toch kostte het me weer veel inspanning. By alle andere dingen, komt nu ook kiespyn. Soit!
Wilt ge uw gedachten eens laten gaan, hoe dat voorberichtje gedrukt moet worden? De inleiding der Ideën is gespatiëerd. Dus dat kan niet. Zoudt ge misschien denken: cursief? Enfin, ik weet het niet. Gy zult het wel weten.-
Ik heb vel 2 (3o deeltje) nog eens terug verzocht. Niet omdat het slecht gedrukt was, o neen! Maar ik ben anders niet gerust. Uwe betuiging over m'n zorg voor de correctie, is vriendelyk, doch 't spreekt vanzelf, dat ik daar prys op stel. Als 't niet zooveel tyd kostte, zag ik de vellen wel tien maal na. Correctie is eigenlyk nooit gedaan. Toch is nu deze druk, over 't geheel vry wel. 't Zal me benieuwen, of ik nog 'n later druk beleef, doch in allen geval hoop ik u 'n gecorrigeerd Exempl. natelaten. Ik geef u dan in overweging, de noten van '72 wel met andere, doch niet juist met kleiner letter te doen zetten. 't Staat zoo krieuwelig.
Ja, dank voor Uwen brief van 28 Juni. Dat ik niet terstond antwoordde, was uit schaamte omdat dit Voorbericht en andere Kopie achterwege bleef. Ik heb dingen in m'n hoofd, die 't werken beletten, en zou noodig hebben eens 'n maand rust te nemen. Maar dat kan niet!
By ondervinding echter, weet ik, dat ik weder snel voort ga, áls ik aan den gang ben. 't Is nu maar te hopen, dat ik dan niet gestoord word.-
Uwe komst! Dat is me heel aangenaam. Dat Uwe vrouw niet medekomt, vind ik wel jammer, doch de door u opgegeven redenen (kosten en kinderen!) zyn nogal geldig! Aan den anderen kant, vereenvoudigt dit uwe reis. Ge zegt: ‘in vyf dagen uit en thuis’. en ‘ge waart vroeger reeds tot Coblenz’. Nu, juist tusschen Coblenz en Mainz is het schoone gedeelte, 't stuk dat men per boot hoort te bereizen. De vraag is dus: zoudt ge dat doen, op of tegen stroom? 't Laatste is te lang voor uw ‘vyf dagen’. En bovendien, ook stroom-af gaande, reist ge met 'n boot langzaam genoeg om van 't schoone te genieten.
Ik weet niet of uwe bepaling van 5 dagen in verband staat met den termyn voor retourbilletten. Doch 't voordeel daarvan, zoudt ge dan slechts tot (en terug van) Coblenz hebben, 't geen weinig bedragen zou, en m.i. niet opwegen tegen den dwang om juist binnen die 5 dagen terug te zyn. Dit was eenigzins anders, als ge niet verkoost den Ryn (Cobl-Mainz) te zien. Dan was 't één dag spoor van Amst. naar hier. één dag van hier naar Amsterdam, rest verblyf te W.b. drie dagen.
Maar, den Ryn willende zien (wat ik u aanraad) kunt ge van hier vertrekkende (byv. met de boot die smorgens 10 uur van Biberich gaat, en ca 4 uur te Coblentz aankomt) wel nog doorgaan naar Keulen, maar toch nooit dien zelfden dag tehuis zyn. Dit knipt van uw verblyf hier, den 3n dag af. (Reden te meer om uitgaande, de spoor te kiezen. Dit is zaak in allen geval. Want stroom-op stoomen is landziekig!) Dat ge Ryn-af stoomende, telkens iets voorby vaart, dat ge gaarne van naby zoudt willen zien, spreekt vanzelf. Maar dit kunt ge niet vergen van ‘5 dagen uit & thuis.’
Ziehier dus myn voorstel: Vertrek met spoor in eens door. Dan zyt ge 's avends hier. In de twee volle dagen, die ge dan hier ter beschikking hebt, zal ik u wandelingen laten doen, als die welke gy, in de stoomboot het land voorby varende, zoudt wenschen te doen.
(Onthoud: 1e dag Sonnenberger ruïne en Rambach met resten van 'n romeinsch kasteel. 2e dag: of Platte of Chausseehaus - hoog-gelegen punten, vanwaar ge den Ryn ziet, of Frauenstein waar 'n)
Och t is gekheid, te bepalen welke wandelingen we maken zullen. Ik heb wel voorraad voor 'n maand. Ik zend u den guide. Blader daar eens in, dan zyt ge letterwys. De omtrek is indedaad zeer lief. Dat zult ge zien, en na hier door bosch en over de bergen wat gekruist te hebben, zult ge p. boot terugkeerende, 't landschap tussen Mainz en Coblenz, beter begrypen.
Maar... 2 dagen slechts hier, is wel wat kort. Lieve God, ik vergat nog de zeer interessante spielzaal!
Ja, indedaad interessant! Ik kom er zelden, omdat ik hem nu met apen dependentie vanbuiten ken, maar voor U is 't de moeite waard. Ik zit waarlyk verlegen, 't program voor uw twee dagen te maken. 't Is te kort.-
Natuurlyk bericht ge my nader uwe komst? Zoo goed als zeker, zal ik een kamer voor u hebben. Dat is fideler en gezelliger dan dat ge in een Logement gingt. En bovendien, zullen we een deel der nachten gebruiken om te praten.-
De zaak met v. Heyningen is drommels moeielyk. Ik verneem, dat hy ziek geweest is, maar nu niet meer. Maar de delicate punten durf ik niet laten aanroeren door m'n zegs... meid. Want onze meid is de bode. Dat is gevaarlyk. Dit is zeker, dat men my ongevraagd niets berichtte van... spel of finantiële moeielykheid, eene mededeeling waarmee anders zulke berichtgeefsters hier ter plaatse nogal by de hand zyn. De zaak is, dat ik zelf ronduit me by hem zou hebben aangemeld - niet namens u dan, maar ik had wel 'n motief kunnen vinden - als ik ruimte van geld had gehad, zóó dat ik eventueele bezwaren op my had kunnen nemen. Dit nu kon ik, tot nog toe, niet doen, en zonder die mogelykheid, weet ik niet welken keer ik zou moeten geven aan de kennismaking.
Louter op algemeene gronden blyf ik ‘gissen’ dat het spel... in 't spel is. En in dat geval is er iets anders noodig, dan praatjes. Ge schreeft me niet, in welke verhouding ge u voor hem interesseert. Nu dat ware my 'tzelfde, als ik me maar beter roeren kon. Ook dat zou anders geweest zyn, als ik den laatsten tyd beter had kunnen werken. Daarop eigenlyk wachtte m'n - desnoods brusque - ingrypen in die v. Heiningssche historie. Dit alleen kan ik u zeggen hy was volgens de laatste rapporten, niet ziek. Wel ziek geweest.-
Ik ben zeer verlangend u hier te zien, en 't zal me een waar genoegen zyn persoonlyk kennis te maken. Wees intusschen vriendelyk gegroet van
tav.
Douwes Dekker
Zyt ge een goede voetganger.