26 maart 1872
Brief van Multatuli aan G.L. Funke. Dubbel velletje postpapier, geheel beschreven. (M.M.)
De laatste zin staat in potlood op blz. 4 verticaal in de rechtermarge.
Le chemin de l'enfer etc.: de weg naar de hel is ermee geplaveid (fr.)
Wbaden 26 Maart 1872
Waarde heer funke, Nu, dát is hartelyk! Ik ontvang daar f 100. - Ik dank U wel, én daarvoor én voor Uw vriendelyk schryven. 't Is prettig werken op die manier, en ik kan U zeggen dat ik me heelemaal vereenzelvig met de réussite uwer zaken. Ik wou dat Vorstenschool énorm ging! Ik zeg dit nu voor U! Ja, en dit hoop ik ook van den Herdruk Ideën en van de Bruid. Ik geloof wel dat een-en-ander nu goed in de wereld komt, maar soms bezwaren my de onverkochte Exemplaren (Ideën) uwer vorige uitgave. Hoe schippert gy dat? Dat drukt toch op Uwe begrooting van deze nieuwe?
Nu, ik zal myn best doen, en ben U zeer dankbaar voor Uwe lieve wyze van handelen.
Wilt gy nu zoo goed zyn, my op den IV bundel te debiteeren voor f 260., en van Helden te crediteeren voor f 160. Dan is dat geregeld. - Heden morgen telegrafeerde ik aan H. & W. over dien nieuwen Mattheus. Het moest wel, om vertraging te voorkomen. Ik hoop dat die Heeren niet zeggen: ik ken jou niet! Omdat ze eigenlyk alleen met U te doen hebben. 't Was uit bestwil. (Le chemin de l'enfer en est pavé!) dat zegt Louise - ik ben 'n beetje op Louise verliefd! - in de V acte tot van Huisde:
Dat 's 'n plaveisel van den weg, die niet
Precies ten hemel leidt, m'nheer v Huisde! -
Van Heusde heb ik in Huisde veranderd, om geen familien van dien naam te krenken. Ik hoop toch dat er geen Huisde's zyn?-
Ja, de druk van bundel III was uitstekend! Dat zal goed staan! -
Ik moet u zeggen dat ik veel gewurmd heb over de inrichting van 't zetten der namen van de sprekers, en over 't al of niet aangeven van toon, houding &c. Ik heb de twee eerste acten wel tweemaal op-nieuw gearrangeerd. (Ik meen nu niet de redactie, maar de inrichting).
Er zyn nota bene vier manieren om de namen te plaatsen.
Dit voorbeeld deugt niet, omdat er geen plaats is voor 'n regel, waaruit juist blykt dat het telkens hokt, byv. zoo:
Denk vooral niet dat ik de nu gekozen manier de voorkeur gaf, om te vullen. Integendeel. Ik wou 't niet te lang doen uitzetten, en daarom was ik zéér spaarzaam met wenken aan de spelers. Zóó spaarzaam, dat we misschien later 'n heel boekje àpart moeten maken: handleiding voor de opvoering. Er zyn dingen die ze zeker verkeerd spelen, als ik hen niet waarschuw. By de scène met de schouderweren, zullen de lakeien grimassen maken en aardig wezen. Dat mág niet! Ook Schukenscheuer moet er niets van 't zyne by doen. (hy heeft genoeg!) En onze lieve Louise! Ik zou van háár aanduidingen te geven hebben, byna by elken regel. Maar juist omdat daaraan geen eind is, heb ik 't (byna zonder uitzondering) nagelaten. Als ik eens zeg van Hansje: op haar hart wyzende, is dat om te voorkomen dat men met Albert's gerymel voor den dag komt. Die scène beduidt juist iets tegen verzenmakery, en niet er voor.
Wilt ge my eens zeggen hoe we doen als 'n bladzy eindigt met den naam van een sprekend persoon? Het getal p. pagina behoort toch - Ik weet al! Wees zoo goed de Drukkery te zeggen, dat ze, als dat zoo mogt uitkomen, een regel openlaten. Dan zal ik 't schipperen, en dan hoeft het vervolg niet verzet. Maar wel verzoek ik dan een teekentje dát 'r 'n regel te kort is. Anders moet ik elke blz. tellen. En zy kunnen 't zien aan hun bakken of maat, niet waar?
Van hoeveel vel maakt ge de eerste Aflevering? Acht? My wel! De drukkery zal niet wachten. Annonceer gerust, 7, 8 of 9 of 10. Zooals 't u best schikt, en bepaal den tyd maar naar de eischen der drukkery. De correctie zal weinig ophouden, omdat de kopie duidelyk is. Ook hoop ik niets te veranderen. Dat kan niet, om dat elke verandering 't geheel zou raken. Nou ja, 'n enkel woord of teeken, maar geen lastige correctien.
Ge hebt immers myn brief over ij in aanhalingen? Doch ook hierover een opmerking. Noteer s.v.p. op idee 514 en 515 dat de y en ij in de aangehaalde stukken blyven zooals ze zyn. Dat is nam: naar gedrukte kopie gezet, en dus goed.
Als ze Vorstenschool spelen, wou ik 't graag komen zien.
Wees zeer hartelyk gegroet van
uwen vriend
DD.
Annonceer gerust de ideen IV met Vorstenschool er in.
Ge hebt immers den brief waarin ik verzoek te beginnen met blz. 17?